Het geldsysteem is het geheel van spelregels, organisaties en afspraken die bepalen hoe geld wordt gemaakt, verdeeld, opgeslagen en gebruikt.
📖 Tijdens de Week van het Geld 2025, georganiseerd door Wijzer in geldzaken, publiceren wij een reeks blogs over (digitaal) geld. Je leert wat geld is, hoe het werkt en hoe je het slim gebruikt. Het thema is: “Hoe maak jij je gelddromen waar?”
In onze vorige blog lees je wat geld écht is. Maar waar beweegt dat geld eigenlijk? Daarvoor duiken we in het geldsysteem. Want geld komt niet zomaar uit de muur of uit je telefoon. Daar zit een heel systeem achter.
Een systeem is een groep onderdelen die samenwerkt volgens regels en doelen. Denk bijvoorbeeld aan de trein: er zijn reizigers, sporen, een machinist, haltes, regels én je hebt een kaartje nodig om mee te mogen reizen. Zo werkt het met geld ook: volgens een geheel van afspraken, spelers en processen die bepalen hoe het ontstaat, stroomt en gebruikt wordt.
In deze blog ontdek je wat het geldsysteem is, wie er aan de touwtjes trekken, en waarom het belangrijk is dat jij begrijpt hoe het werkt.
Een wat ingewikkeld gesprek, maar heel waardevol om te leren hoe Follow The Money het geldsysteem vastlegt ⤵️
Wat is het geldsysteem?
Het geldsysteem zorgt ervoor dat geld kan ontstaan, gebruikt worden en veilig bewaard blijft. Het zorgt ervoor dat jij geld op je rekening kunt hebben, dat je er (online) mee kunt betalen en dat je het veilig kunt bewaren bij een bank.
Toch heeft niet iedereen toegang tot geld of het systeem dat het beheert. Dat komt door ongelijkheid in macht, informatie, infrastructuur en beleid. Soms is dat het gevolg van economisch beleid of strategieën, zoals het ontmoedigen van contant geld. Maar het roept ook vragen op: is het systeem eerlijk? En wie heeft er baat bij als groepen worden uitgesloten?
Wie zijn de spelers in het systeem?
Het geldsysteem is een soort grote machine waarin allerlei spelers samenwerken of elkaar controleren:
- Centrale banken
houden toezicht op geldhoeveelheid en waarde en bepalen rentepercentages. - Commerciële banken
‘gewone’ banken bieden spaar- of betaalrekeningen. Ze bewaren geld en verstrekken leningen. - Overheden
bepalen regels, innen belastingen en sturen aan op gewenst gedrag, bijvoorbeeld door digitaal betalen aan te moedigen. - Internationale instellingen
zorgen voor samenwerking tussen landen, maar spelen ook een rol in het opleggen van financiële normen. - Gebruikers
door te sparen, te betalen, te lenen of te beleggen, beweegt jouw geld zich door het systeem – en ben je er ook onderdeel van.
Hoe en door wie wordt geld gemaakt?
Geld ontstaat op verschillende manieren:
- Fysiek geld
munten en biljetten worden gedrukt of geslagen door een centrale bank. - Digitaal geld
ontstaat vaak wanneer een bank een lening verstrekt. Stel je leent geld voor een scooter: dat geld wordt digitaal bijgeschreven op jouw rekening, en nieuw geld is geboren.
💡 Wist je dat het meeste geld in Nederland digitaal is? Meer dan 90% van al het geld bestaat alleen als cijfers op een scherm. Dit noemen we giraal geld.
Wat doet de centrale bank?
De centrale bank bewaakt de waarde van geld. Dit doet ze onder andere door:
- Rente te bepalen
Hoe hoger de rente, hoe duurder het wordt om geld te lenen. Zo wordt er minder uitgegeven en daalt de inflatie. - Inflatie in de gaten te houden
Inflatie betekent dat prijzen stijgen. Te veel inflatie maakt geld minder waard. De centrale bank probeert dat te beperken. - Geld bijmaken of afremmen
In tijden van crisis kan een centrale bank geld bijdrukken (zoals in 2008 of tijdens corona), of juist minder geld beschikbaar stellen om de economie af te remmen.
Wat doen banken met jouw geld?
Als jij geld op je bankrekening zet, blijft dat niet in een kluis liggen. Banken gebruiken jouw geld om leningen te geven aan anderen, bijvoorbeeld aan iemand die een huis koopt of een bedrijf start. Ze verdienen geld aan de rente die mensen betalen over die leningen.
Banken hebben dus een enorme invloed op hoe geld stroomt. Maar ze opereren ook binnen regels opgesteld door verschillende partijen. Zoals hoeveel geld banken in kas moeten houden, en hoe ze risico’s mogen nemen. Dit spel van regels en vrijheden bepaalt mede hoe stabiel of kwetsbaar het systeem is.
Een vervolggesprek over een geldsysteem voor iedereen ⤵️
De stabiliteit van het geldsysteem
Zoals elk systeem heeft ook het geldsysteem zwakke plekken:
- Banken kunnen failliet gaan
Als te veel mensen tegelijk geld willen opnemen, kan een bank in de problemen komen. - Inflatie of deflatie
Als geld te snel in waarde daalt of stijgt, raakt het vertrouwen in geld beschadigd. - Schulden
Overheden, bedrijven en mensen lenen soms te veel, wat het systeem kwetsbaar maakt. - Ongelijkheid
Niet iedereen profiteert op dezelfde manier van hoe geld verdeeld wordt. - Toename elektronische betalingen
In landen zoals Nederland wordt contant geld steeds minder gebruikt. Dit maakt het systeem efficiënter, maar ook kwetsbaarder voor storingen of uitsluiting van mensen die geen digitale toegang hebben.
Deze zwakheden resulteren in een oneerlijk of ‘kapot’ geldsysteem, waarin geld steeds minder koopkracht heeft, banken laten uit het niets geld ontstaan via leningen, en burgers weinig grip hebben op hoe het geldsysteem werkt. Volgens critici leidt dit tot inflatie, schulden, ongelijkheid en afhankelijkheid.
Kennis om het geldsysteem te begrijpen
Als je geld wilt gebruiken om je dromen waar te maken, moet je weten hoe het als onderdeel van een groter geheel werkt. Wil je leren hoe geld en regels samenhangen, zodat je er beter mee kunt omgaan, dan heb je kennis nodig op drie gebieden:
- Technisch begrip – Wat ís geld precies? Hoe werkt het digitaal of fysiek? Begrijp hoe geld gemaakt wordt en welke technologieën erachter zitten.
- Kennis van de markt – Leer over de economie, vraag en aanbod, de rol van de banken en bedrijven. Dit is het speelveld waarin geld beweegt.
- Psychologische vaardigheden – Hoe ga je met geld om? Hoe laat je je niet beïnvloeden door reclame, groepsdruk of emoties? En hoe leer je jezelf discipline aan?
🎧 Tip: de podcast ‘Het Nieuwe Geld’ vertelt verhalend over geld, macht en het systeem erachter.
Waarom is dit belangrijk voor jou?
Wil je geld slim gebruiken? Dan heb je kennis nodig over hoe het systeem werkt. Als je begrijpt hoe geld beweegt, wie de regels bepaalt en wat jouw rol is, kun je zelf betere keuzes maken – en stap voor stap je gelddromen waarmaken.
In de volgende blog ontdek je hoe geld er in de toekomst uit kan zien. Denk aan digitaal geld, blockchain en nieuwe manieren om met geld om te gaan.
Wil je leren over het geld van de toekomst?
Doe dat dan bij ons 📚 👇🏾
Starten met cryptocurrencies
Geschreven door Nicole Wong-Swie-San